The Lion's Dream | tonscherpenzeel

THE LION'S DREAM

TON SCHERPENZEEL

VRAGEN EN ANTWOORDEN

Het is inmiddels bijna dertig jaar geleden dat je laatste solo album ('Heart of The Universe', 1984) is verschenen, als we 'Virgin Grounds' onder de noemer Orion even niet meerekenen. Waarom heeft het zo lang geduurd om met 'The Lion's Dream' te komen?

Ik was het al heel lang van plan, maar had- of nam- er nooit de tijd voor. De noodzaak was er ook niet omdat ik in de luxe positie zit dat de meeste nummers die ik schrijf sowieso uitgevoerd worden. In eerste instantie is dat natuurlijk mijn eigen band Kayak, maar daarnaast ook Youp van ‘t Hek, en de tientallen theatervoorstellingen waar ik muziek voor heb gemaakt. Aangezien ik geen ambities heb als solo-artiest, ontbrak ook de motivatie om er eens echt werk van te maken. Een deel van het materiaal is ook niet splinternieuw, maar lag op de plank stof te verzamelen, stilletjes te wachten tot er iets zou gaan gebeuren. Ik merkte de laatste jaren dat ik steeds meer de behoefte kreeg om iets persoonlijks te maken. Iets wat heel dicht bij me staat, wat alleen ik zo zou kunnen maken. Misschien heeft dat wel met mijn leeftijd te maken? Hoe ouder je wordt hoe meer je geneigd bent om terug te willen gaan naar de bron. Ik heb me de laatste jaren ook tamelijk intensief bezig gehouden met onderzoek naar mijn voorouders, en daar ligt denk ik toch wel een parallel.

Waar komt je fascinatie met middeleeuwse muziek vandaan?

Muziek uit de middeleeuwen, renaissance en ook folk die daar dicht bij staat, spreekt me erg aan doordat er een grote mate van puurheid in zit. Het is gespeend van valse sentimenten, iets waar veel muziek tegenwoordig van doordrenkt is. Wat me ook fascineert is dat juist doordat men met allerlei tonale beperkingen moest werken, er zulke verrassende en typerende akkoordwendingen in zitten. Sommige intervallen waren zelfs door de kerk verboden, dus dan word je wel vindingrijk bij het zoeken naar muzikale oplossingen. Ook had men natuurlijk niet de beschikking over de technisch zo veel volmaaktere instrumenten van nu. Een kromhoorn of schalmei kunnen door hun penetrante klank na een kwartier absoluut op je zenuwen gaan werken, daarom moet je ze gedoseerd gebruiken. Hun herkenbare geluid werkt voor mij als een soort tijdmachine.

Je gebruikt bijna altijd andere zangers voor je nummers. Heb je er lang over na moeten denken voordat je besloot om zelf te gaan zingen?

Ik ken mijn beperkingen als zanger, en heb nog steeds geen ambities in die richting. Daarom heb ik heb er lang over getwijfeld of ik dit moest doen. Ik kan me ook goed voorstellen dat mensen er hun vraagtekens bij zetten. Dat moet dan maar, ik heb de keuze gemaakt en ben inmiddels wel over de schaamte heen. Je stem is het persoonlijkste instrument dat er bestaat. Ik merk dat die van mij toch een bepaalde emotie losmaakt, en dat de nummers op deze manier dicht bij me blijven. Dat heeft de doorslag gegeven. Niet omdat ik zo nodig moet, sterker nog: liever niet. Maar het kan niet anders, deze keer. Overigens is het niet een geheel vocaal album. Van de vijftien nummers zijn er vier instrumentaal, en er zitten soms langere instrumentale delen in de liedjes.

Heb je overwogen om Kayak-leden erbij te betrekken?

Niet echt. Deze cd staat muzikaal ver af van hetgene dat ik met de band doe. Zo maak ik bewust geen gebruik van pop- of rockdrums en electrische gitaren. Bas speel ik graag zelf. Het zou dus alleen gaan om de vocalisten. Dat leek me niet verstandig omdat je werk, als je Kayakzangers gebruikt, nu eenmaal automatisch ook vergeleken wordt met de groep. Voor mij staat het los van elkaar.

Wat is het grote verschil tussen het maken van een solo-album en het maken van Kayak-cd?

Dat deze plaat nóg dichter bij me staat. Kayak blijft een groep. Hoe goed iedereen ook zingt en speelt, en hoe duidelijk je in de muziek ook mijn stijl en persoonlijkheid terughoort, ergens onderweg verandert er iets wezenlijks- door het filter van verschillende persoonlijkheden. Ik ben ontzettend blij met iedereen binnen Kayak, daar niet van hoor, maar het was ook heel prettig om een keer buiten mijn zelf gemaakte keurslijf te treden. Ik wilde die pure, authentieke vorm van de door mij ingespeelde en ingezongen demo's eens een keer zo veel mogelijk behouden. De vele slordigheden en fouten waarover ik me bij het maken van mijn demo's geen zorgen maak, heb ik er uiteraard uitgehaald. Die foutjes leveren wel een bepaalde charme op, maar een professioneel muzikant probeert die gewoonlijk toch te vermijden.

Dit is een totaal andere muzikale richting als die van Kayak, maar zie je ook overeenkomsten?

Er zijn wel wat overeenkomsten. Je zou kunnen zeggen: daar waar Kayak ophoudt, ga ik verder. Ik heb bijvoorbeeld geen 'normale' drums gebruikt zoals die in pop en rock gebruikelijk zijn. Veel percussie, pauken, troms, etcetera. Geen electrische gitaar, althans geen echte en dan nog slechts een sporadische riff. Dat maakt het al totaal anders dan Kayak. Zoals gezegd, ik heb een sterke band met muziek uit de laat-middeleeuwen, renaissance en met volksmuziek. Daar zitten bepaalde oerwaarden in die onverwoestbaar zijn. Flarden daarvan klinken af en toe door in de muziek van Kayak, en daar liggen de overeenkomsten. Die muzikale bron vind je op 'The Lion's Dream' terug in de composities, in de zang en de instrumentatie. Het is geen puristisch album geworden, in de zin van stijlvast. Ik zou dat niet eens kunnen, en dat is ook niet de bedoeling. We leven immers niet in de 15e eeuw. Ik heb niet de geringste behoefte om me in een ridderpak te hijsen, of me als minstreel te verkleden. Ik schrijf mijn eigen materiaal, gebruik synthesizers, samples en moderne technieken. Je hoort wel degelijk moderne tijd, en de sporen van 40 jaar popmuziek. Dat kan ook niet anders. Maar ook en vooral de essentie van mijn muziek, en daar zit een vreemde, oude ziel in. Ik denk wel eens, misschien ben ik vijf eeuwen te laat geboren.

Hoe ben je aan de twee (backing) vocalisten gekomen? En waarom heb je niet voor bekendere namen gekozen?

Ik zocht naar een stemkleur, niet naar een naam. Die kleur moest dicht bij die van mij staan maar ik wilde wel wat variatie in de vocalen. Bij 'bekende' namen hoorde ik die niet. Via Youtube kwam ik bij Silhouette terecht, een Nederlandse band waarvan Brian de Graeve een van de zangers is. Zijn stem kleurt mooi bij de mijne. Mari Jolene, oftewel Marjolein Teepen, is een goede vriendin van me. Ze zit vooral in de musical-wereld, maar ook door onze samenwerking bij Kayak’s ‘Nostradamus’, wist ik dat ze een heel breed palet aan stemmogelijkheden heeft. Ze doet de lead op 'Gryphons and Unicorns'. Ik had dat nummer eerst zelf ingezongen, maar was niet tevreden met het resultaat. Omdat ik het nummer er wel graag op wilde hebben, heb ik haar gevraagd of ze het wilde proberen. Dat heeft fantastisch uitgepakt, die fantasy- en sprookjesachtige sfeer past erg goed bij haar. Met Brian en Marjolein erbij winnen de vocalen aan diversiteit maar blijven ze toch dicht bij het oorspronkelijke gevoel.

Met Rens van der Zalm werk je al lang, o.a. als begeleider van Youp van 't Hek. Hij heeft als multi-instrumentalist een behoorlijk grote rol op de cd. Ook Annet Visser is prominent aanwezig.

Klopt. Het is dan wel officieel een solo CD maar bepaald geen synthesizer of toetsen album. Ik wilde er per se viool- of fiddle eigenlijk- en allerlei fluiten op hebben. Aangezien ik die instrumenten niet beheers heb ik Rens en Annet gevraagd. Er bestaat bijna geen instrument wat Rens niet geweldig kan spelen, en behalve fiddle en altviool, is hij ook te horen op akoestische gitaar en tin whistle. Toen ik ooit een CD van Flairck produceerde, leerde ik fluitiste Annet kennen. Haar timing en spelbenadering is precies wat ik wil horen.

Waar komt de titel 'The Lion's Dream' vandaan?

Zoals bij zoveel van mijn teksten kwam die titel gewoon bij me op zonder dat daar al een speciale betekenis achter zat. Het nummer zelf was zo'n beetje half af toen die titel zich aandiende, en toen ik de twee combineerde schreef het nummer zich daarna bijna vanzelf. Je kunt dit album zien als een droom die ik probeer waar te maken, dus die titel vat op een bepaalde manier wel de hele CD samen. Mijn manier van teksten schrijven is heel organisch. Het begint vaak met een woord of een zinnetje. Ik weet meestal van te voren niet waar ik het over wil hebben, ik heb niet allerlei belangrijke boodschappen. Op een gegeven moment voel ik dat een tekst, in combinatie met de muziek, een bepaalde kant op wil. Dan pak ik langzamerhand die tekst als het ware uit. Bijna als een beeldhouwer die alle overbodige steen weghakt rondom het beeld dat het uiteindelijk wordt. Alleen weet die beeldhouwer vaak wel van te voren waar hij op uit wil komen, en ik niet. Dat merk ik pas gaandeweg.

Zit er een rode draad in de teksten?

Als die er is, is het dat ik vaak metaforen gebruik van strijd, van oorlog. Die komen bijna vanzelf omdat het leven nu eenmaal ook een soort strijd is, ook in letterlijke zin. Wat me fascineert en beangstigt tegelijk is de kennelijk onontkoombare cyclus van geweld in de geschiedenis van de mensheid. Geweld is van alle tijden, en hoort zeker ook bij de Middeleeuwen. Het was vaak een kwestie van overleven of sterven. Dan wordt de keuze een stuk makkelijker. Geweld zit in de mensheid zelf, die nu eenmaal niet alles met vriendelijk praten weet op te lossen. Maar de consequenties ervan zijn door de ontwikkeling van de techniek en wetenschap vele malen groter geworden dan vroeger. Het is in feite onbeheersbaar ben ik bang. Ik wil niet negatief doen, maar ik kan me haast niet voorstellen dat het niet een keertje ECHT mis gaat. Verder ga ik geen teksten verklaren of diepzinnigheden bedenken. Iedereen leest er het hare of zijne in, en er moet tenslotte ook wat te raden over blijven.

De tracklisting van het album vertoont drie opvallende titels, namelijk oude Kayak-nummers. Vanwaar de keuze om dat te doen?

Wanneer je die nummers hoort, krijg je meteen een idee hoe het origineel heeft geklonken en wat er onderweg zoal gebeurt wanneer de band, en met name een andere zanger, het overneemt. Niet helemaal natuurlijk, want deze nummers bevinden zich al op het grensgebied van wat 'geschikt' was voor Kayak, en de instrumentatie heb ik met deze benadering alleen wat bewerkt zodat het goed bij de rest van het album past. Deze drie nummers verduidelijken voor mijn gevoel juist, waarom ik 'The Lion's Dream' heb gemaakt. Als iemand anders die tracks had gezongen, was ik weer mijn doel voorbijgeschoten.

Er staat ook een nummer op de CD dat niet van jouw hand is, 'Pase El Agoa.' Van iemand die bij Kayak zo'n beetje het monopolie op de muziek heeft, maar op zijn eigen album een andere componist toelaat, verwacht je dat niet.

Toen ik begin jaren zeventig op het Hilversumse Muzieklyceum klassiek contrabas studeerde, hadden we ook een paar uur koorzang per week. Daar zongen we dit oude 15e eeuwse liedje, waarvan de componist trouwens behalve al een paar eeuwen tamelijk dood, ook onbekend is. Ik vond het een geweldig nummer om te zingen, en het wekte meteen mijn interesse voor oude muziek op. Ik voelde de aansluiting met voorbije tijden, en dat gevoel heeft me nooit meer losgelaten. Het staat dus eigenlijk aan de oorsprong van dit album. Daarom moest het er op!

THE LION'S DREAM

TON SCHERPENZEEL

QUESTIONS AND ANSWERS

It has been almost thirty years since your last solo album ('Heart of the Universe', 1984), not counting ' Virgin Grounds' that you released under the name Orion. Why did it take so long to come up with 'The Lion's Dream'?

I've been planning this for a long time, but never had- or took- the time to do it. I didn't feel any urgency because for much of my composing output I have always been lucky to have people or groups that performed it, like Kayak and Youp van 't Hek. I have written a lot of theatre music that could be heard in dozens of shows. And as I do not have an ambition to make it as a solo artist, I wasn't really motivated to realize this project. Part of the material isn't brand new, but was kind of silently waiting to be handled at last. These last few years I felt a growing need to create something personal, something that only I could do. Maybe that has to do with age: to go back to the source. I have been quite busy lately with an investigation about my ancestors, and I think you can find a parallel there.

How come you are so fascinated by medieval music?

Music of medieval times, renaissance and folk appeals to me because it has a great amount of pureness, I think. It lacks the false sentimentality, that characterizes much of today's music. What also fascinates me is that because of the fact that they had to work with all sorts of tonal limitations, you can hear such surprising and typical chord changes. Some intervals were even forbidden by the church then, so they become ingenious in finding musical solutions. And they did not have the instruments of today which are so much sophisticated and technically perfect. A cromhorn or shawm for instance have a penetrating sound that can absolutely wreck your nerves within fifteen minutes, but you have to use them well dosed. To me, their unique sound works as a time machine.

You usually have other singers to do the vocals on your songs. Did it take you a long time to decide whether you were going to do the lead vocals yourself?

I know my limitations as a singer and I still have no intentions to profile myself as such. I really doubted for a long time whether I should do it and can imagine that people, let's say, share my doubts. Well, I've made this choice so be it then. The voice is the most personal instrument in the world. I noticed my voice can trigger a certain emotion, especially because the songs remain so close to my personality. That's what convinced me, finally. Not because I want to to it, because to be honest: I'd rather not. But this is how it has to be, this time. By the way, the album is not only a vocal album. There are four instrumental tracks out of fifteen, and there are longer instrumental passages in the songs too.

Did you consider asking Kayak members for this album?

Not really. The music on this cd is quite differrent from what I do with the band. I did not want pop- or rock drums, or lots of electrical guitar. I do like to play the bass myself, so it would only be about the band's vocalists. But that didn't seem a very wise thing to do because if you use Kayak singers, the result would automatically be compared to the band. These are separate things to me.

What's the biggest difference between making a solo album and a Kayak cd?

This album is even more personal. Kayak is still a band. How great everyone's singing and playing capabilities may be, and how clearly my style and personality can be heard in the music, somewhere along the way something changes because of the filter of all those different personalities. I am really happy with everyone within Kayak, but it felt good to ignore my self imposed limits. My intention was to keep the pure, authentic form as much as possible. Omitting the many mistakes and sloppy playing that I do not worry about when recording my demo's, naturally. They give the recordings a certain charm, but a professional musician usually tries to avoid them.

This is a totally different musical direction from the one that Kayak takes, and the instrumentation is uncomparible as well. But do you see similarities?

There are similarities, but you might say that I go on where Kayak stops. For instance, I have not used 'standard' drums the way they are used in most pop and rock arrangements. Much percussion, timpani, toms, etcetera. No electric guitar, no real one anyway, and even then, just the odd riff. This makes this album totally different from Kayak. As I explained, I feel strongly connected to music from the late medieval period, renaissance and with folk music. This kind of music has certain basic values that can not be destroyed. Something of that shines through in Kayak's music. But it is the essential musical source of the compositions, vocals and arrangements on 'The Lion's Dream'. It has not become a puristic album in the sense that I keep a strict old music style. Even if I had wanted to do that, I couldn't, and it wasn't my intention. We are not living in the 15th century. I do not in the least feel like dressing up as a medieval knight, or as a minstrel. I write my own material, use synthesizers and samplers and modern techniques. The modern age can be heard, as well as traces of 40 years of pop music. It could not be any other way. But what you're also and most of all hearing is the essence of my music, and that is created by a strange, old soul.

How did you find the two (backing) vocalists? And why not opt for more familiar names?

I was looking for the colour of a voice, not for a name. That colour had to be compatible to mine but I needed some variation in the vocals. I did not hear that in the voices of better known singers. Via Youtube I found the Dutch band Silhouette and one of their singers is Brian de Graeve. His voice really matches mine. And Marjolein is a good friend of mine. She works mainly in the world of musicals. She worked with Kayak on Nostradamus and so I knew she had a great palette of possibilities in her voice. She does the lead on 'Gryphons and Unicorns', a song that I had rejected in my own vocal version. But I really wanted to have the song on the album, so I asked her if she would like to try it. That fantasy and fairy tale atmosphere suits her. And with Brian and Marjolein the vocals become more diverse but stay close to the original feel.

You have been working with Rens van der Zalm for a long time on other occasions. He plays quite an important role on the CD. Also Annet Visser's presence is remarkable.

That is right. Officially it may be a solo CD but it is by no means a synthesizer or keyboard orientated album. I really wanted violin (or fiddle) and all sorts of flutes on the album. And as I can not play one note on these instruments I have asked Rens and Annet. There is almost no instrument that Rens can not play superbly. He plays fiddle and viola, but also acoustical guitar and tin whistle on the album. And when I produced a Flairck album many years ago, I met Annet. Her timing and musical approach is exactly what I want to hear.

How did you come up with the title, 'The Lion's Dream'?

Like with so many of my lyrics, this title just entered my mind without having a special meaning yet. The song was about half finished when the title came up, and when I combined the two the song sort of wrote itself. You may see this album as a dream that I am trying to make real, so in a way this title does encompass the whole CD. My way of writing lyrics is very organic. It usually starts with a word or a sentence. Often I do not have a clue what I want the lyrics to be about, I do not have an important message to bring. At a certain moment I feel that the lyrcis, in combination with the music, wants to go this or that way. Then what happens is that I unpack the lyrics, cut away the crap and end up with the result. Almost like a sculptor that cuts away all the stone around the sculpture that it becomes in the end. Only my guess is that the sculptor knows what he wants before he starts and I don't. I find out while I am working on it.

Is there a common thread in the lyrics?

Maybe that I am using lots of metaphors and comparisons to war and fighting. Physical and inner life, on all levels, can often be compared to that. But also quite literally. What fascinates and frightens me at the same time is the apparent unavoidable cycle of violence within human history. Violence is of all times, and certainly of the medieaval era. A matter of life or death, in fact. Violence is inside humanity I believe, because we do not seem to be able to solve our problems with friendly talking. But the consequences have become so much bigger since the development of science and technology. Maybe it even has become uncontrollable, I fear. I do not want to be negative, but to me it is almost unimaginable that it would NOT go terribly wrong, one day. But I am not going to explain all lyrics or try to be clever. Everyone has to read in it what they recognize, and not all mysteries have to be solved, do they.

The album's track listing feautures three remarkable titles, namely old Kayak songs. Why?

When you hear these songs, you immediately get the idea of how the original must have sounded, and what happens when a band, with another singer, takes over. Not quite, of course, because these songs already are in the grey area of what was suitable for Kayak and not, and I have adjusted the instrumentation here to suit the rest of the album. To me, these three songs make it clear, why I have made ' The Lion's Dream'. If anyone else would have sung these tracks, I would have missed the point again.

There's also a song on the CD that isn't yours, 'Pase El Agoa.' You wouldn't expect someone else's music on an album by the man who sort of has the monopoly of the music of Kayak.

When I studied double bass at the Hilversum Music Academy in the early seventies, we also had a few hours of choral study every week. We did sing this old 15th century song, of which the composer is as dead as unknown. I thought it was a great song to sing then, and it aroused my interest for old music. I felt a connection with times passed, and that feeling has never left me. You might call that song the original inspiration for this album, and that's why it is on it.

Interview:

Irene Linders